W zbiorach Państwowego Muzeum na Majdanku znajduje się szesnaście dziecięcych lalek, które zostały odnalezione głównie na terenie byłego niemieckiego, nazistowskiego obozu koncentracyjnego bezpośrednio po jego likwidacji w 1944 roku. Nie znamy ich właścicieli, ale wiemy, że należały one do dzieci, które więzione były w KL Lublin w czasie niemieckiej okupacji. Tal Schwartz to młoda fotograficzka z Izreala, która postanowiła uwiecznić na fotografii lalki ze zbiorów naszego Muzeum.

Czym w istocie jest lalka?

„Zasadniczą i niewątpliwą prawdą jest, że niewiele wiemy o otaczających nas przedmiotach, a o przedmiocie zwanym lalką wiemy prawdopodobnie jeszcze mniej.

Lalka odgrywa wielorakie role – może być: źródłem pocieszenia, przyjacielem, wspomnieniem świata zewnętrznego lub odległej osoby, pozostałością rodzinnego domu, upominkiem. Może być wszystkim i niczym.

W zbiorach Działu Muzealiów Państwowego Muzeum na Majdanku spoczywa szesnaście lalek. Zostały odnalezione na terenie byłego obozu koncentracyjnego po jego likwidacji w 1944 roku. Nic nie wiadomo na temat ich właścicieli.

Załóżmy, że jednej z osób, do której ona należała, moglibyśmy zadać pytanie: czym dla niej lub dla niego była lalka i co znaczyła. Czy otrzymalibyśmy oczekiwaną odpowiedź? Czy może powinniśmy pozostać otwarci na możliwość, że w każdej lace tkwi jakiś sekret – być może ukryty nawet przed jej właścicielem?

Po przeniesieniu do zbiorów muzealnych status i przeznaczenie lalek ulegają zmianie – zmagazynowane w pudełku na półce stają się dowodami historycznymi. Każdy najdrobniejszy szczegół podlega skatalogowaniu: złamanie, dziura w sukience, uszkodzona kończyna.

Fotografując te lalki, starałam się wziąć pod uwagę ich inne funkcje — takie, które w paradoksalny sposób poprzez włączenie do kolekcji muzealnej mogą ulec ukryciu czy zatarciu. Paradoks ten jest prawdopodobnie nieodłącznym elementem fotografiki w ogóle, która sama w istocie jest aktem dokumentowania.

Jednakże fotografika – przynajmniej na polu badań i archiwistyki – hołduje wartościom obiektywności naukowej i prawdy historycznej. Obiektywność, wraz ze swymi surowymi zasadami i normami, tradycyjnie łączy się z konkretnym rodzajem fotografiki wykluczającym ingerencję (tj. „pozowanie”) i wymagającym konsekwencji, ostrości oraz przejrzystości.

Poprzez rzucenie wyzwania tym zasadom i normom za pomocą licznych środków celowej interwencji, pokazywane prace starają się ponownie ocenić muzealizację, sytuując lalki i ich możliwe funkcje poza sferą dowodu historycznego“.

Tal Schwartz

---

Wystawa została przygotowana przez fotograficzkę Tal Schwartz (Izrael) oraz Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” we współpracy z Państwowym Muzeum na Majdanku.