Na wystawie eksponujemy 33 prace artystów polskich, wykonane w różnych technikach graficznych, prezentujące różnorodne podejścia twórców do problematyki wojny, śmierci, zagłady i obozów.

Majdanek to miejsce szczególne w historii Polski i Europy, symbol czasów nietolerancji politycznej, religijnej i kulturowej, moralnego upadku cywilizacji, a jednocześnie miejsce edukacji historycznej, pamięci i pojednania.

Zaczątek zbiorów artystycznych Państwowego Muzeum na Majdanku stanowią rysunki wykonane w obozie. Ze względu na walory artystyczne tych prac, można odmówić im miana dzieł sztuki, jednak rysunki te – wykonane często na skrawkach papieru – stanowią autentyczne świadectwo czasów wojny. Grzegorz Timofiejew, więzień obozów koncentracyjnych, pisze:

„Dziwne, niepojęte... Sztuka w obozach współżyła ze zbrodnią i rozwinęła się wbrew logice. Bo właśnie stała się potężną siłą oporu przeciw terrorowi, ratowała więźniów przed zupełnym zezwierzęceniem, budziła wiarę w człowieka i niezniszczalność ludzkich ideałów”.

Mając na uwadze ogromne znaczenie sztuki, jej siłę oddziaływania i ponadczasowy, uniwersalny charakter już w latach 60. XX w. muzeum rozpoczęło organizacje wystaw plastycznych pod hasłem „Przeciw wojnie”. Umożliwiały one artystom z Polski, a z czasem również twórcom z całego świata zamanifestowanie humanizmu, wyrażenie sprzeciwu wobec wszelkich zagrożeń wywołanych nienawiścią, ksenofobią i nietolerancją. Plonem tej działalności jest powstanie unikatowej w skali światowej kolekcji sztuki współczesnej o tematyce martyrologicznej i antywojennej.

Nasze zbiory sztuki współczesnej poświęcone są: ofiarom hitlerowskiego okrucieństwa, ludziom walki, pomordowanym i tym, którzy przeżyli, a także współczesnym konfliktom zbrojnym oraz różnym przejawom dyskryminacji. Niejednokrotnie są to dzieła sztuki najwyższej klasy, niosące najbardziej skomplikowane refleksje nad światem, przeznaczone do kontemplacji. Tworzą one obraz całej ludzkiej kultury, ludzkiej świadomości, ludzkich lęków i nadziei.

Widz znajdzie tu zarówno dzieła dosłownie traktujące wątek martyrologiczny – autorstwa Jerzego Jędrysiaka, Mirosława Piotrowskiego, Andrzeja Kowalczyka, jak i realizacje subtelnie wyciszone w formie, dotyczące problemów egzystencjalnych – stworzone przez Stanisława Bałdygę, Grzegorza Mazurka, Andrzeja Łabuza. Na ekspozycji prezentujemy również grafiki Aliny Jackiewicz-Kaczmarek i Moniki Pietsch (w nich widoczne jest dążenie do przedstawień syntetycznych, uogólniających, niestroniących od wyciszenia drastyczności) oraz grafiki Ryszarda Otręby, Józefa Drążkiewicza i Macieja Piotrowskiego, w których występują motywy kojarzące się z obozem, tj. drut kolczasty, pasiak czy oznakowanie więźniarskie – trójkąt. Kolejni autorzy – Zbigniew Lutomski, Małgorzata Gurowska, Tomasz Kukawski – odżegnują się od poetyki krzyku lub milczenia na rzecz treści i formy.

Niewątpliwą zaletą sztuki jest wolność wypowiedzi twórczej. Sztuka wyraża akceptację świata bądź stanowi akt niezgody. Może być odbierana powszechnie ponad wszelkimi barierami językowymi, kulturowymi i cywilizacyjnymi, dlatego jej roli i znaczenia nie wolno lekceważyć.

Opracowanie wystawy: Marta Jabłońska
Redakcja i korekta: Dorota Niedziałkowska
Tłumaczenie: Lech Remiszewski
Opracowanie plastyczne: Ewelina Kruszewska
Wersja językowa: polsko-angielska
Czas i miejsce prezentacji: 28.09.2019 – 17.07.2020 (Centrum Obsługi Zwiedzających)