W lecie 2018 r. przypada 75. rocznica wysiedlenia polskich rodzin z Zamojszczyzny do niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku. Przygotowana z tej okazji wystawa ukazuje tragiczne losy mieszkańców tego regionu osadzonych w KL Lublin w czerwcu i lipcu 1943 r.

Na ekspozycję składają się fotografie archiwalne i dokumenty historyczne, z których wiele pochodzi z prywatnych kolekcji rodzin byłych więźniów Majdanka. Całość dopełniają zdjęcia przedmiotów związanych z pobytem mieszkańców Zamojszczyzny w obozie oraz fragmenty ich wspomnień.

Zamojszczyzna, południowo-wschodnia część województwa lubelskiego, według władz III Rzeszy miała być pierwszym na wschodzie niemieckim okręgiem osiedleńczym, „germańskim wałem ochronnym” służącym dalszej ekspansji. Region ten, uważany za rdzennie niemiecki, znajdował się na szlaku planowanych arterii komunikacyjnych, łączących w przyszłości Rzeszę z okupowanymi terytoriami Związku Radzieckiego.

W 1941 r. na terenie Zamojszczyzny rozpoczęto eksperymentalną fazę realizacji tzw. Generalnego Planu Wschodniego (Generalplan Ost). Był to długofalowy program osadnictwa i kolonizacji terytoriów Europy Środkowo-Wschodniej w celu zdobycia „przestrzeni życiowej” dla Niemców. Miał obejmować obszar od Siedmiogrodu aż po kraje nadbałtyckie. Oznaczało to masowe deportacje i przesiedlenia milionów ludzi. Szacuje się, że w latach 1941–1943 wysiedlenia z terenu Zamojszczyzny dotknęły ogółem blisko 100 tysięcy osób.

Pierwszy etap operacji przeprowadzono w listopadzie 1941 r., kolejny od listopada 1942 do marca 1943 r. Wysiedleńców po badaniach w obozie przesiedleńczym w Zamościu deportowano do KL Auschwitz lub wywożono bezpośrednio na roboty do Rzeszy. Dzieci, które odpowiadały nazistowskim kryteriom rasowym, odbierano rodzicom i poddawano zniemczeniu, natomiast „bezwartościowe rasowo” wysyłano w inne rejony Generalnego Gubernatorstwa.

Ostatni etap wysiedleń realizowano od 24 czerwca do sierpnia 1943 r. W jego wyniku około 9 tysięcy kobiet, mężczyzn i dzieci z terenu powiatów: zamojskiego, hrubieszowskiego, biłgorajskiego i tomaszowskiego skierowano do KL Lublin.

Koncepcja i scenariusz: Krzysztof Banach, Marta Grudzińska, Anna Wójcik
Redakcja i korekta: Dorota Niedziałkowska
Tłumaczenie: Małgorzata Warmińska, Lech Remiszewski
Projekt graficzny: Izabela Tomasiewicz
Wersje językowe: polska, angielska
Miejsce: Centrum Obsługi Zwiedzających
Czas prezentacji: 28.04.2018 – 27.09.2018