1 lipca, w 80. rocznicę deportacji mieszkańców Zamojszczyzny do KL Lublin, odbyły się uroczystości poświęcone pamięci osób wysiedlonych w ramach niemieckiej operacji „Werwolf”.

Tego dnia zwiedzający mogli zapoznać się z losami tysięcy rodzin, które latem 1943 roku zostały wypędzone ze swoich domów, a następnie skazane na gehennę i doświadczenia śmierci bliskich w obozach przejściowych w Zwierzyńcu i Zamościu, obozie koncentracyjnym na Majdanku, a także na deportację do Rzeszy.

Podczas wydarzenia jako pierwsza głos zabrała Genowefa Makara, przedstawicielka Polskiego Związku byłych Więźniów Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, była więźniarka obozu koncentracyjnego na Majdanku, która w 1943 r. jako kilkuletnie dziecko została deportowana wraz ze swoją mamą i siostrą ze wsi Wywłoczka w powiecie zamojskim. W swojej wzruszającej wypowiedzi podkreśliła: „W czasie wojny byliśmy świadkami wysiedleń i pacyfikacji naszych rodzinnych miejscowości na Zamojszczyźnie. Pamiętamy to, pomimo że byliśmy dziećmi. Byliśmy świadkami barbarzyństwa niemieckiego na Zamojszczyźnie. Są to dla nas przykre wspomnienia. My pamiętamy. Pamiętamy, żeby przekazywać tę pamięć historyczną młodzieży. Spotykamy się, żeby przekazać prawdę historyczną. My, dzieci Zamojszczyzny, jesteśmy ostatnim żyjącym pokoleniem więźniów obozów koncentracyjnych. Po nas zostanie tylko pamięć. I bardzo prosimy o tę pamięć”.

Następnie historycy Państwowego Muzeum na Majdanku, Marta Grudzińska i Krzysztof Tarkowski, wygłosili wykład podczas, którego zaprezentowali relacje świadków i dokumenty archiwalne związane z wysiedleniami zamojskich wsi.

Do pamięci o tragicznych wydarzeniach, które miały miejsce w latach 1942–1943, odwołał się także w swoim liście Starosta Zamojski Stanisław Grześko: „Pomimo tego że jest wśród nas już coraz mniej uczestników i świadków zbrodni dokonanej na Zamojszczyźnie przez Niemców, wspomnienie o tamtym lęku przed śmiercią, strasznym cierpieniu i nieludzkim traktowaniu jest przekazywane kolejnym pokoleniom. Dzieje się tak nie dla chęci zemsty, ale w imię prawdy historycznej. Przywoływanie tej prawdy jest naszym obowiązkiem”. Następnie Wicestarosta Witold Marucha wraz z panią dyrektor Wydziału Spraw Społecznych i Promocji Powiatu Starostwa Powiatowego w Zamościu, Joanną Mazurek uhonorowali byłych więźniów medalami „Wysiedlonym ku pamięci – Współczesnym ku przestrodze”. Medal w imieniu Muzeum odebrał zastępca dyrektora, Wiesław Wysok.

Po przemówieniach wspólnie złożyliśmy kwiaty przy Pomniku-Bramie, oddając tym samym hołd ofiarom Majdanka.