rozwiń menu główne

14.03.2017

„Aktion Reinhardt” w dokumentach zgromadzonych w PMM

Lublin odegrał szczególną rolę w „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej". Stał się centrum dowodzenia i ośrodkiem logistycznym „Aktion Reinhardt” mającej na celu likwidację Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Odpowiedzialnym za realizację tego planu był Odilo Globocnik, dowódca policji i SS w dystrykcie lubelskim. Jego zadanie polegało na utworzeniu obozów zagłady oraz organizacji deportacji Żydów i przejęciu ich mienia na rzecz III Rzeszy.

Jesienią 1941 r. Globocnik przystąpił do organizowania sztabu operacji. Na jego siedzibę wybrał budynek koszar im. Juliusa Schrecka na rogu ulic Spokojnej i Pierackiego (obecnie I Armii Wojska Polskiego). Przy urzędzie dowódcy policji i SS w dystrykcie lubelskim powstał wydział „Hauptabteilung Einsatz Reinhardt”. Jego kierownikiem został Herman Höfle, który odpowiadał także za logistykę transportów z deportowanymi Żydami, natomiast za przejęcie mienia żydowskiego odpowiadał Christian Wirth, a później zastąpił go Georg Wippern.

Odzież i przedmioty codziennego użytku miały trafić do Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego (WVHA), zaś dewizy i kosztowności do Banku Rzeszy. Rozkazem Globocnika z 15 lipca 1942 r. administracje obozów włączonych w realizację programu zagłady Żydów zostały zobowiązane do ewidencjonowania zrabowanego mienia żydowskiego.

Przy sztabie „Aktion Reinhardt” zostały utworzone dwie centralne komórki, z których jedna przyjmowała dewizy, kruszce, kamienie szlachetne i inne przedmioty wartościowe, druga zaś – odzież, obuwie i wyposażenie gospodarstwa domowego. Kierownikiem pierwszej był SS-Sturmbannführer Georg Wippern, druga podlegała SS-Hauptsturmführerowi Hermanowi Höflemu.

Komórki te prowadziły kartoteki funkcjonujące w ramach oddziału IVa, czyli administracji garnizonu SS, który prowadził też kartoteki magazynu „Aktion Reinhardt” przy ul. Chopina 27 w Lublinie. Gromadzono i sortowano w nim dobra zrabowane Żydom. Pełna nazwa magazynu brzmiała „SS- und Polizeiführer Lublin. Einsatz Reinhardt – Materiallager Chopinstr. 27”. Jego kierownikiem był SS-Unterscharführer Fritz Dorl. Z zasobów magazynowych korzystały urzędy i instytucje niemieckie, składając stosowne wnioski do oddziału IVa, który je zatwierdzał i zlecał ich realizację.

Dokumenty dotyczące ewidencjonowania i zarządzania mieniem żydowskim zrabowanym w toku „Aktion Reinhardt” stanowią część zasobu archiwalnego Państwowego Muzeum na Majdanku. Zespół liczy 14 jednostek archiwalnych, w których zgromadzono m.in.: rozporządzenia oddziału IVa dotyczące trybu urzędowania i prowadzenia kartoteki centralnej dóbr materialnych, wykazy przedmiotów wartościowych i pieniędzy odebranych Żydom, księgę magazynu odzieży i wyposażenia z 1942 r. oraz zeszyt z nazwiskami Żydów zatrudnionych w magazynie w charakterze wartowników w okresie od grudnia 1942 r. do kwietnia 1943 r. Kolejną grupę akt tworzą zapotrzebowania na różne rzeczy z magazynów oraz upoważnienia oddziału IVa do ich wydania, ponadto kopie rachunków za sprzedane przedmioty wystawione przez urząd dowódcy policji i SS w 1943 r., a także pokwitowania odbiorców korzystających z zasobów magazynowych z lat 1942–1943.

Jednym z ciekawszych dokumentów jest formularz protokołu zawierającego klauzulę tajności, który podpisywany był przez każdą osobę zaangażowaną w realizację operacji „Reinhardt”. Zainteresowanie budzi także protokół zdawczo-odbiorczy z wykazem przedmiotów odebranych Żydom przywiezionym do obozu zagłady w Bełżcu.

Niestety, opisane wyżej źródła stanowią tylko niewielką część dokumentacji operacji „Reinhardt” i dotyczą jednego z jej aspektów – grabieży mienia. Jednakże skala tej grabieży znajdująca tylko częściowo odbicie w dokumentach oraz skrupulatność, z jaką były one prowadzone, pomagają w wyobrażeniu sobie wymiaru zbrodni dokonanej na Żydach w ramach „Aktion Reinhardt”.

Po pełnym powiększeniu użyj klawiszy strzałek, aby zmienić obraz oraz klawisza ESC, aby zamknąć powiększenie

  • Formularz zobowiązania do zachowania tajemnicy służbowej  podpisywany przez wszystkich funkcjonariuszy „Aktion Reinhardt”
  • List przewozowy dotyczący odzież wysłanej  do magazynu „Akcji Reinhardt” w Lublinie wystawiony przez ekspedyturę w Treblince
  • List przewozowy dotyczący odzież wysłanej  do magazynu „Akcji Reinhardt” w Lublinie wystawiony przez ekspedyturę w Treblince
  • Potwierdzenie przyjęcia na stan magazynu „Akcji Reinhardt” dóbr materialnych pozyskanych w toku „ewakuacji Żydów” i przekazanych przez policję bezpieczeństwa w Lublinie
  • Protokół zdawczo-odbiorczy z wykazem rzeczy odebranych Żydom deportowanym do Bełżca z dn. 8 marca 1943 r.
  • Rachunek wystawiony przez Główny Urząd Gospodarczo-Administracyjny dla sekcji kobiecej NSDAP za towary pobrane z magazynu „Akcji Reinhardt”
  • Zapotrzebowanie na obuwie sportowe przeznaczone dla uczestników obozu letniego organizowanego przez Hitler-Jugend na terenie  majątku Sobieszyn
  • Pokaż powiększenie powyżej: Formularz zobowiązania do zachowania tajemnicy służbowej  podpisywany przez wszystkich funkcjonariuszy „Aktion Reinhardt”
  • Pokaż powiększenie powyżej: List przewozowy dotyczący odzież wysłanej  do magazynu „Akcji Reinhardt” w Lublinie wystawiony przez ekspedyturę w Treblince
  • Pokaż powiększenie powyżej: List przewozowy dotyczący odzież wysłanej  do magazynu „Akcji Reinhardt” w Lublinie wystawiony przez ekspedyturę w Treblince
  • Pokaż powiększenie powyżej: Potwierdzenie przyjęcia na stan magazynu „Akcji Reinhardt” dóbr materialnych pozyskanych w toku „ewakuacji Żydów” i przekazanych przez policję bezpieczeństwa w Lublinie
  • Pokaż powiększenie powyżej: Protokół zdawczo-odbiorczy z wykazem rzeczy odebranych Żydom deportowanym do Bełżca z dn. 8 marca 1943 r.
  • Pokaż powiększenie powyżej: Rachunek wystawiony przez Główny Urząd Gospodarczo-Administracyjny dla sekcji kobiecej NSDAP za towary pobrane z magazynu „Akcji Reinhardt”
  • Pokaż powiększenie powyżej: Zapotrzebowanie na obuwie sportowe przeznaczone dla uczestników obozu letniego organizowanego przez Hitler-Jugend na terenie  majątku Sobieszyn

Społeczności

polski

english