rozwiń menu główne

01.10.2021

Frauenkonzentrationslager – obóz koncentracyjny dla kobiet

1 października 1942 r. trafiły na Majdanek pierwsze więźniarki. Tym samym swoje funkcjonowanie rozpoczął Frauenkonzentrationslager – obóz koncentracyjny dla kobiet utworzony na V polu więźniarskim. Pierwszymi kobietami osadzonymi w KGL Lublin były lublinianki wysiedlone z dwóch dzielnic miasta – Wieniawy i Dziesiątej, Polki z miejscowości Goraj oraz Żydówki przeniesione z getta w Bełżycach i getta na Majdanie Tatarskim w Lublinie.

Tuż po przybyciu na Majdanek więźniarki poddawano procedurze przyjęcia do obozu – odbierano ich rzeczy osobiste i odzież, spisywano personalia, nadawano numery mające zastąpić ich dotychczasową tożsamość. Chociaż rejestrowanie kobiet wyglądało identycznie jak w przypadku nowo przybyłych mężczyzn, administracja KL Lublin prowadziła osobną kartotekę ewidencyjną i odrębny system numeracji dla kobiet. Deportowane na Majdanek dzieci ewidencjonowane były razem z ich matkami pod tym samym numerem. Nieodłącznym elementem procedury przyjęcia transportu była bolesna i upokarzająca kąpiel i dezynfekcja, jakim poddawano nowo przybyłych w barakach łaźni. Dla deportowanych do obozu kobiet dodatkową szykaną była konieczność rozebrania się przed SS-manami i więźniami zatrudnionymi do obsługi łaźni. Traumę tego doświadczania relacjonowała Jadwiga Węgrzecka:

Pierwsza rzecz, która nas zupełnie zaszokowała […] to jest rozbieranie się do naga przy tym całym personelu. […] Złożonym tylko i wyłącznie z mężczyzn – w większości byli to Niemcy, ale kręciło się tam też kilku więźniów. […] Oczywiście pierwszy odruch to zahamowanie, […] nie chciałyśmy się rozbierać, ale nie było innej rady, bo zaczynali ryczeć, zaczynali bić.

Po kąpieli i dezynfekcji więźniarki zmuszone były do pospiesznego ubrania się w losowo przydzielaną odzież pochodzącą z obozowych magazynów. Następnie SS-mani eskortowali całą grupę na właściwe pole więźniarskie obozu kobiecego. Początkowo obóz kobiecy na Majdanku funkcjonował na V polu więźniarskim, a we wrześniu 1943 r. kobiety przeniesiono na pole I. Podobnie jak osadzeni na Majdanku mężczyźni, kobiety w pełni podlegały reżimowi obozowemu, w tym codziennym apelom oraz obowiązkowi wielogodzinnej pracy. Zabudowa pola kobiecego oraz panujące w barakach warunki bytowe nie odbiegały od sytuacji na polach męskich. W momencie przybycia do obozu pierwszych więźniarek większość niewykończonych jeszcze baraków pozbawiona była podstawowych urządzeń sanitarnych.

Wśród kobiet deportowanych na Majdanek 1 października 1942 r. była Janina Raus. Wysiedlenie z Wieniawy i pierwsze chwile osadzenia na V polu więźniarskim relacjonowała w sposób następujący:

Niemcy obstawili całą dzielnicę Wieniawę we wczesnych godzinach rannych. Ogłaszali, by wychodzić z domów na plac, a kto nie opuści mieszkania, będzie rozstrzelany. W domach zrobił się popłoch. Wszyscy pakowali to, co mogli zabrać ze sobą i wychodzili na wskazane miejsce. Wyszliśmy razem z bagażem na plac, na którym było dużo uzbrojonych Niemców, ubranych w szaro-zielone mundury. Gdzieś około godziny 14–15 na plac przyjechały samochody i zaczęto ładować na nie ludzi. Tymi samochodami przewieziono nas do obozu na Majdanku. W obozie przy łaźni spisywano nasze dane, a następnie umieszczono kobiety na V polu. Przez jakiś czas trzymano nas we własnych ubraniach. Mężczyzn osadzono na IV polu, byli w pasiakach. Przez druty widywałam swojego męża. Byłyśmy zatrudnione przy porządkowaniu pola, noszeniu desek. W tym czasie na V polu budowano jeszcze baraki.

7 października 1942 r. do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Lublinie przybyły pierwsze nadzorczynie oddelegowane z KL Ravensbrück na wniosek komendanta obozu. Pierwsza grupa kobiet stanowiących przyszłą obsadę FKL dotarła na Majdanek niemal tydzień po osadzeniu na V polu pierwszych więźniarek.

Na czele obozu koncentracyjnego dla kobiet stała główna nadzorczyni (Oberaufseherin), a funkcję tę przez cały okres jego funkcjonowania sprawowała Elsa Ehrich. Chociaż formalnie podlegała bezpośrednio wyłącznie komendantowi obozu, to obowiązki i kompetencje głównej nadzorczyni nakazywały jej ścisłą współpracę z oddziałem politycznym i kierownictwem obozu więźniarskiego. Zastępczynią Elsy Ehrich była Hermine Braunsteiner, a do ich wspólnych obowiązków należało odbieranie codziennych apeli oraz przydzielanie więźniarek do poszczególnych komand wychodzących do pracy. W maju 1943 r. Braunsteiner awansowano na kierowniczkę kancelarii obozu kobiecego (Rapportführerin) i tym samym powierzono jej kartotekę oraz nadzór nad procedurą przyjmowania nowych więźniarek.

W grupie nadzorczyń, które przybyły na Majdanek 7 października 1942 r. były również Elisabeth Ernst, Anna Meinel, Erna Pfannstiel i Charlotte Webber. 15 października jako nadzorczynie obozu kobiecego zatrudniono dodatkowo Charlotte Wöllert i Hildegard Lächert. Ogółem komendantura Majdanka zatrudniła ok. 30 nadzorczyń, a każda z nich musiała przejść obowiązkowe szkolenie przygotowawcze w KL Ravensbrück. SS-Aufseherinnen, jak oficjalnie określane są nadzorczynie w zachowanej dokumentacji, miały za zadanie utrzymać porządek w obrębie obozu kobiecego, sprawowały kontrolę nad więźniarkami i odpowiadały za nadzór nad grupami roboczymi. W czasie ewakuacji KL Lublin wiosną 1944 r. nadzorczynie zostały przeniesione do innych obozów koncentracyjnych, m.in. do KL Auschwitz i KL Plaszow.

Po pełnym powiększeniu użyj klawiszy strzałek, aby zmienić obraz oraz klawisza ESC, aby zamknąć powiększenie

  • Baraki na I polu więźniarskim, 1944 r.
  • Baraki na V polu więźniarskim, 1944 r.
  • Imienny wykaz nadzorczyń obozu kobiecego przeniesionych z Majdanka do innych obozów koncentracyjnych wiosną 1944 r.
  • Irena Seńko-Pełka w KL Lublin
  • Hermine Braunsteiner
  • Lista płac wraz z nazwiskami nadzorczyń zatrudnionych w KL Lublin
  • Pokaż powiększenie powyżej: Baraki na I polu więźniarskim, 1944 r.
  • Pokaż powiększenie powyżej: Baraki na V polu więźniarskim, 1944 r.
  • Pokaż powiększenie powyżej: Imienny wykaz nadzorczyń obozu kobiecego przeniesionych z Majdanka do innych obozów koncentracyjnych wiosną 1944 r.
  • Pokaż powiększenie powyżej: Irena Seńko-Pełka w KL Lublin
  • Pokaż powiększenie powyżej: Hermine Braunsteiner
  • Pokaż powiększenie powyżej: Lista płac wraz z nazwiskami nadzorczyń zatrudnionych w KL Lublin

Społeczności

polski

english